18 వ అధ్యాయం – మోక్షసన్యాస యోగము

అర్జునుడు కృష్ణుడితో ఇలా పలికాడు. “కృష్ణా ! సన్యాసం, త్యాగం వీటి స్వరూపాలను విడి విడిగా తెలుసుకోదలచాను. శ్రీ భగవానుడు అర్జునుడితో “ఫలాన్ని ఆశించి చేసే కర్మలను విడిచి పెట్టడమే సన్యాసమని, కొంతమంది పండితులు చెబుతారు. సమస్త కర్మల ఫలితాలనూ వదిలి పెట్టడమే త్యాగమని కొందరి అభిప్రాయం. దోషంలేని కర్మ అంటూ ఏదీ వుండదు కనుక కర్మలను విడిచి పెట్టాలని కొందరు బుద్ధిమంతులు చెబుతారు. మరికొంతమంది యజ్ఞం, దానం, తపస్సు అనే కర్మలను పరిత్యజించకూడదని పలుకుతారు. అర్జునా! కర్మత్యాగ విషయంలో నా నిర్ణయం విను. త్యాగం మూడు విధాలు. యజ్ఞం, దానం, తపస్సు అనే కర్మలు బుద్ధిమంతులకు చిత్తశుద్ధిని చేకూరుస్తాయి. అందువల్ల వాటిని విడిచి పెట్టకూడదు. తప్పకుండా చేయాలి.

అయితే యజ్ఞం, దానం, తపస్సు అనే ఈ కర్మలను కూడా అసక్తినీ, ఫలాన్ని విడిచి పెట్టే ఆచరించాలని నిశ్చితమూ, ఉత్తమమూ అని నా అభిప్రాయం. స్వధర్మానుసారంగా నిత్యం ఆచరించవలసిన కర్మలను విడిచిపెట్టడం మంచిది కాదు. అవివేకంతో చేసే అలాంటి త్యాగాన్ని తామసత్యాగమంటారు.

దుఃఖం కలగజేస్తాయనే భావనతో కానీ, శరీరానికి శ్రమ కలుగుతుందనే భయంతో కాని, నిత్యకర్మలను విడిచిపెడితే అది రాజస త్యాగం అవుతుంది. అలాంటి త్యాగం చేసినవాడు త్యాగఫలం పొందలేడు. వేదశాస్త్రాదులు విధించిన కర్మలను కర్తవ్య బుద్ధితో అసక్తినీ ఫలాన్ని విడిచి పెట్టి ఆచరించడమే సాత్త్విక త్యాగం. కర్మలను పూర్తిగా వదిలిపెట్టడం శరీరాన్ని ధరించినవాడికి శక్యం కాదు. కనుక కర్మఫలాలను విడిచిపెట్టిన వాడే త్యాగి. కర్మఫలాలను త్యాగం చేయనివాళ్లకు, మరణానంతరం తాము ఆచరించిన కర్మల ధర్మా ధర్మాలను బట్టి దుఃఖకరం, సుఖప్రదం, మిశ్రమం అనే మూడు విధాలైన ఫలాలు కలుగుతాయి. అయితే కర్మఫలాలను విడిచి పెట్టిన సన్యాసులకు అవి అంటవు. సర్వకర్మలు ఫలించడానికి సాంఖ్య శాస్త్రం ఐదు కారణాలు చెప్పింది. వాటిని వివరిస్తాను విను. కర్మలన్నిటికీ శరీరం, జీవాత్మ, ఇంద్రియాలు, వాటి వేర్వేరు వ్యాపారాలు, దైవం- అనే ఐదు కారణాలు ఉన్నాయి. మానవుడు శరీరం, వాక్కు, మనసులతో- మంచిపని కాని, చెడ్డపని కాని ఆరంభించడానికి కారణాలు ఈ ఐదే. కర్మలకు సంబందించిన కారణాలు ఇలా వుండగా బుద్ధి, సంస్కారం లేనివాడు తానే కర్తనని తలుస్తాడు. అలాంటి అవివేకి కర్మ స్వరూపాన్ని కానిఆత్మ స్వరూపాన్ని కాని సరిగా తెలుసుకోలేడు.

కర్మకు ఆధారం –సాధనం, చేసేపని, చేసేవాడు అని మూడు విధాలు. గుణ భేదాన్ని బట్టి- జ్ఞానం, కర్మ, కర్త అనే వాటిని సాంఖ్యశాస్త్రం మూడేసి విధాలుగా విభజించింది. వాటిని గురించి చెబుతాను విను. విడి విడి విభాగాలుగా వుండే ప్రాణులన్నిటిలోను అఖండము, అవినాశనము, అవిభక్తమూ అయిన ఆత్మవస్తువును చూసేవాడి జ్ఞానం సాత్త్విక జ్ఞానమని తెలుసుకో. వేర్వేరుగా కనుపించే సర్వభూతలలోని ఆత్మలు అనేక విధాలుగా వున్నాయని భావించే వాడి జ్ఞానం రాజసజ్ఞానం. తత్వాన్ని తెలుసుకోకుండా, తగిన కారణం లేకుండా, సమస్తమూ అదే అనే సంకుచిత దృష్టితో ఏదో ఒకే పనిమీద ఆసక్తి కలిగి ఉండే వాడి జ్ఞానం తామసజ్ఞానం. ఆసక్తి అభిమానం, అనురాగం, ద్వేషం, ఫలాపేక్ష లేకుండా శాస్త్ర సమ్మతంగా చేసే కర్మను సాత్త్విక కర్మ అంటారు. ఫలాభిలాషతో, అహంకారంతో, అధికప్రయాసతో ఆచరించే కర్మను రాజస కర్మ అని చెబుతారు. సాధకబాధకాల సామర్థ్యాన్ని ఆలోచించకుండా అవివేకంతో ఆరంభించే కర్మ తామసకర్మ అవుతుంది. ఫలాపేక్ష, అహంభావం విడిచి పెట్టి ధైర్యోత్సాహాలతో జయాపజయాలను లెక్క చేయకుండా కర్మలు చేసేవాన్ని సాత్విక కర్త అంటారు.

అనురాగం, కర్మ, ఫలాసక్తి, దురాశ, పరపీడన పరాయణత్వాలతో, శుచిశుభ్రమూ లేకుండా, సుఖదుఃఖాలకు లొంగిపోతూ కర్మలు ఆచరించేవాడు రాజసకర్త అవుతాడు. మనోనిగ్రహం, వివేకం, వినయం లేకుండా ద్రోహ బుద్ధితో, దుష్టస్వభావంతో, నిరంతర విచారంతో, కాల యాపనతో కర్మలు చేసే వాణ్ణి తామసకర్త అని చెబుతారు. ధనంజయ! గుణబేధాలను బట్టి బుద్ధి, ధైర్యమూ మూడేసి విధాలు. వాటిని గురించి పూర్తిగా విడివిడిగా వివరిస్తాను విను. కర్మ మార్గాన్ని, సన్యాస మార్గాన్ని, కర్తవ్యాకర్తవ్యాలనూ, భయాభయాలను, బంధాన్ని, మోక్షాన్ని గ్రహించే బుద్ధి సాత్విక బుద్ధి. ధర్మాధర్మాలనూ, కార్యాకర్యాలను సరిగా తెలుసుకోలేని బుద్ధి రాజసబుద్ధి. అజ్ఞానాంధకారం వల్ల అధర్మాన్ని ధర్మాంగా, ప్రతి విషయాన్ని విరుద్దంగా, విపరీతంగా భావించే బుద్ధి తామసబుద్ధి. మనసు, ప్రాణం, ఇంద్రియాలు-వీటి వ్యాపారాలను యోగసాధనతో నిలబెట్టగలిగే నిశ్చలదైర్యం సాత్త్విక ధైర్యం.

ధర్మార్థకామాల పట్ల అభిలాష, అభిమానం కలిగి వుండే ధైర్యం రాజసదైర్యం. బుద్ధిలేనివాడు నిద్ర, భయం, విషాదం, మదం-వీటిని విడిచి పెట్టకుండా చేసే ధైర్యం తామస ధైర్యం. మానవుడికి అభ్యసించేకొద్ది ఆనందం, దుఃఖవినాశనం కలుగజేసే సుఖం మూడు విధాలు. దాన్ని గురించి తెలియజేస్తాను విను.

మొదట అమృతతుల్యగా వుండి చివరకు విషంగా మారే సుఖం విషయాలు, ఇంద్రియాలు కలయిక వల్ల కలిగేది. అది  రాజససుఖం అవుతుంది. నిద్ర, బద్ధకం, ప్రమాదాల వల్ల జనించి ఆదిలోనూ, అంతంలోనూ మొహం కలుగజేసే సుఖాన్ని తామస సుఖం అంటారు. ప్రకృతి వల్ల కలిగిన ఈ మూడు గుణాలలో ముడిపడని వస్తువేది భూలోకంలో కాని, స్వర్గలోకంలో కానీ, దేవతలలో కాని లేదు. బ్రాహ్మణులు, క్షత్రియలు, వైశ్యులు, శూద్రులకు వారి వారి స్వభావం వల్ల కలిగిన గుణాలను బట్టి కర్మలు విభజించబడ్డాయి. బ్రాహ్మణులకు స్వభావ సిద్ధమైన కర్మలు ఇవి-మనోనిగ్రహం, బాహ్యేంద్రియ నిగ్రహం, తపస్సు, శుచిత్వం, ఓర్పు, సత్ప్రవర్తన, శాస్త్ర జ్ఞానం, అనుభవ జ్ఞానం, దేవుడి మీద నమ్మకం. పరాక్రమం, పౌరుషం, ధైర్యం, దక్షత, యుద్ధంలో పారిపోకపోవడం, దానం, పరిపాలన సామర్థ్యం-ఇవి క్షత్రియుల కర్మలు.

వైశ్యులకు స్వభావం వల్ల కలిగిన కర్మలు-వ్యవసాయం, పశుపోషన, వ్యాపారం. ఇక శూద్రుల కర్మ-సేవచేయడం. తాను ఆచరించే కర్మ పట్ల శ్రద్ధ కలిగిన వాడు సిద్ధి పొందుతాడు. స్వభావ సిద్ధమైన తన కర్మమీద ఆసక్తి వున్నవాడు ఎలా సిద్ధి పొందుతాడో చెబుతాను విను. సమస్త ప్రాణుల పుట్టుకకు, పోషనకూ కారణుడై విశ్వమంతటా వ్యాపించివున్న పరమాత్మను తనకు విధించబడ్డ కర్మలను ఆచరించడం ద్వారా అర్పించి మానవుడు పరమగతి పొందుతాడు. బాగా ఆచరించబడ్డ ఇతరుల ధర్మం కంటే, గుణం లేనిదిగా కనిపించినా తవ ధర్మమే మంచిది.

తన ధర్మాన్ని తాను నిర్వర్తించేవాడికి పాపం అంటదు. నిప్పును కప్పుకున్న పొగలగా కర్మలన్నిటిని దోషం ఆవరించి వుంటుంది. అందువల్ల ఏదయినా దోషమునన్నా కూడా,  స్వభావసిద్ధమైన కర్మను విడిచిపెట్టకూడదు.

పరిశుద్దమైన బుద్ది కలిగి, ధైర్యంతో మనస్సును వశపరచుకొని, శబ్దాది విషయాలను, రాగద్వేషాలను విడిచిపెట్టి, ఏకాంతవాసం చేస్తూ, మితంగా తింటూ, మాటలు, శరీరం, మనసును అదుపులో పెట్టుకొని, నిరంతర ధ్యాస యోగంలో వుంటూ, వైరాగ్యం ఆశ్రయించి అహంకారం, బలం, గర్వం, కామం, క్రోధం, వస్తు సేకరణలను వదిలిపెట్టి, మమకారం లేకుండా శాంత స్వభావం కలిగిన వాడు బ్రహ్మ స్వరూపం పొందినవాడు అర్హుడు.

అలా బ్రహ్మ స్వరూపం పొందినవాడు ప్రశాంతమైన మనస్సుతో – దేనినీ ఆశ్రయించడు. దేనికి దుఃఖించడు. సమస్త భూతాలను సమభావంతో చూస్తూ, నా పట్ల పరమ భక్తి కలిగి ఉంటాడు. భక్తి వల్ల అతను నేను ఎంతటి వాడినో, ఎలాంటి వాడినో యాదార్ధంగా తెలుసుకుటాడు. నా స్వరూప స్వభావాలను గ్రహించి అనంతరం నాలో ప్రవేశిస్తాడు.
కర్మలన్నింటిని ఎప్పుడు ఆచరిస్తున్నప్పటికి నన్ను ఆశ్రయించేవాడు నా అనుగ్రహం వల్ల శాశ్వతమూ, నాశరహితమూ అయిన మోక్షం పొందుతాడు. హృదయపూర్వకంగా అన్ని కర్మలు నాకే అర్పించి, నన్నే పరమగతిగా భావించి, ధ్యానయోగాన్ని అవలంబించి, నీ మనస్సును నిరంతరం నా మీదనే వుంచు. నామీద మనసు నిలిపితే నా అనుగ్రహం వల్ల సంసార సంబంధమైన ప్రతి ఒక్క ప్రతిబంధకాన్ని అతిక్రమిస్తావు. అలా కాకుండా, అహంకారంతో నా ఉపదేశాన్ని, పెడచెవిన పెడితే చెడిపోతావు.

అర్జునా! అన్ని విధాలా ఈ ఈశ్వరుడినే శరణు వేడు. ఆయన దయ వల్ల పరమ శాంతినీ, శాశ్వతమైన మోక్షాన్ని పొందుతావు. పరమ రహస్యమైన జ్ఞానాన్ని నీకు చెప్పాను. బాగా ఆలోచించి నీకెలా తోస్తే అలా చెయ్యి.
నీవంటే నాకెంతో ఇష్టం. అందువల్ల నీ మేలుకొరి పరమ రహస్యమూ, సర్వోతక్కృష్టమూ అయిన మరో మాట చెపుతాను విను. నామీదే మనసు వుంచి, నా పట్ల భక్తితో నన్ను పూజించు, నాకు నమస్కరించు. నాకు ఇష్టుడవు కనుక ఇది నిజమని శపధం చేసి మరీ చెపుతున్నాను. నీవలా చేస్తే తప్పకుండా నన్ను చేరుతావు.

సర్వ ధర్మాలనూ విడిచి పెట్టి నన్నే ఆశ్రయించు. పాపాలన్నీంటి నుంచీ నీకు విముక్తి కలుగజేస్తాను. విచారించకు.
నీకు ఉపదేశించిన ఈ గీత శాస్త్రాన్ని తపసు చేయని వాడికి, భక్తి లేని వాడికి, వినడానికి ఇష్టం లేనివాడికి, నన్ను దూషించే వాడికి ఎప్పుడు చెప్పగూడదు. పరమ రహస్యమైన ఈ గీత శాస్త్రాన్ని నా భక్తులకు భోదించేవాడు, నా మీద  పరమ భక్తితో నన్ను చేరుతాడనడంలో సందేహం లేదు. అలాంటి వాడి కంటే నాకు బాగా ప్రీతి కలుగజేసేవాడు మనషులలో మరొకడు లేడు.

అతనికంటే నాకు ఎక్కువ మక్కువ కలిగిన వాడు ఈ లోకంలో ఇక ఉండబోడు. మన ఉభయులకి మధ్య జరిగిన ఈ ధర్మసంవాదాన్ని చదివినవాడు యజ్ఞంతో నన్ను ఆరాధిస్తున్నాడని నా ఉద్దేశం. ఈ గీత శాస్త్రాన్ని శ్రద్దతో అసూయ లేకుండా ఆలకించేవాడు, పాపాల నుంచి విముక్తి పొంది పుణ్యాత్ములుండే శుభలోకాలకు చేరుతాడు. నిశ్చలమైన మనసుతో నీవు ఈ గీత శాస్త్రాన్ని విన్నావు కదా. అవివేకం వల్ల కలిగిన నీ భ్రాంతి అంతా అంతరించిందా లేదా  అన్నాడు. దానికి అర్జునుడు “కృష్ణా! నీ దయ వల్ల నా వ్యామోహం తొలగిపోయింది. జ్ఞానం కలిగింది. నా సందేహాలన్నీ తిరిపోయాయి. నీ ఆదేశాన్ని శిరసావహించడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాను. అన్నాడు.

సంజయుడు ద్రుస్తరష్ట్రుడితో ఇలా అన్నాడు. శ్రీ కృష్ణభగవాడికి, మహాత్ముడైన అర్జునుడికి మధ్య ఇలా ఆశ్చర్యకరంగా, ఒళ్ళు పులకరించేటట్టుగా సాగిన సంవాదాన్ని విన్నాను. యోగేశ్వరుడైన శ్రీ కృష్ణభగవానుడు స్వయంగా అర్జునుడికి అతి రహస్యమూ, సర్వోతక్కృష్టమూ ఈ యోగా శాస్త్రాన్ని చెబుతుండగా, శ్రీ వేదవ్యాస మహర్షి కృప వల్ల నేను విన్నాను. ధృతరాష్ట్ర మహారాజా! అద్భుతమూ, పుణ్య ప్రదమూ అయిన శ్రీ కృష్ణార్జునుల ఈ సంవాదాన్ని పదే పదే స్మరించుకుంటూ సంతోషిస్తున్నాను.  అద్భుతమైన శ్రీకృష్ణభగవానుడి విశ్వరుపాన్ని మళ్ళీ మళ్ళీ తలచుకుంటూ, మహాశ్చర్యం పొంది, ఎంతో సంతోషిస్తున్నాను. యోగేశ్వరుడైన శ్రీ కృష్ణ భగవానుడు, ధనస్సు ధరించి అర్జునుడూ వుండే చోట సంపద, విజయం, ఐశ్వర్యం, నీతి నిలకడగా వుంటాయని నా విశ్వాసం.

మనకు జీవితంలో జరిగే ఎన్నో సమస్యలకు పరిస్కారం దొరుకుతుంది. విషాదంలో మునిగిపోయి, దీనుడై, తన కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తించడానికి అశక్తుడై, ధైర్యాన్ని కోల్పోయిన ఓ జీవాత్మకు, పరమాత్మ ఇచ్చిన ధైర్యమే, స్వస్వరూప జ్ఞానమే ఈ భగవద్గీత.

మన జీవితాలలో కూడా అలా దైన్య స్థితిలోకి జారిపోయిన పరిస్థితులు ఎన్నో ఎదురవుతుంటాయి. ఇక నేను జీవితంలో ఎదగలేననో, నేను అందరికన్నా తక్కువ వాడిననో, అసలు నేను జీవించి మాత్రం ఏం లాభమనో ఇలా బలంగా అనుకున్న సందర్భాలు చాలామంది జీవితాలలో కచ్చితంగా ఉంటూనే ఉంటాయి. ఆ సమయంలో మనకు ధైర్యం చెప్పే ఒక మనిషి తోడు కావాలి. అందుకే మనం భగవద్గీతను ఆశ్రయిస్తే.. అది మనలోకి మనల్ని తీసుకువెళుతుంది. మరి భయం, బాధ, కోపం, అసూయ, దైన్యం ఇవన్నీ ఉండేది ఆ లోపలే కదా! ఇక మనం అక్కడకు వెళ్ళాక, ఆ అంతః శత్రువులను దగ్గరగా చూడక తప్పని పరిస్థితి ఏర్పడుతుంది.

మనం వాటి వంక పరీక్షగా చూసే కొద్దీ.. ఇక అవి అక్కడ నిలువలేక, తమ జాడల తాలూకూ నీడలు కూడా అక్కడ పడకుండా మెల్లగా జారుకుంటాయి. దానితో మబ్బులు తొలగిపోయిన సూర్యుడిలా మనం ప్రకాశించగలుగుతాం. గీత మనకు చేసే ఉపకారం ఇదే.

భగవద్గీతను కేవలం నిత్యపారాయణ గ్రంథంగా పఠించడం, దానికి ధూప దీప నైవేద్యాది పూజలు జరిపించడం దగ్గరే మనం ఆగిపోయి, అందులో చెప్పిన విషయాలను ఆచరణలోనికి తీసుకురావడానికి కనీస ప్రయత్నం కూడా చేయకపోతే మాత్రం.. లీలామానుష విగ్రహుడైన ఆ గీతాచార్యుని పెదవులు ముసిముసిగా నవ్వుతాయి.

మిగిలిన అధ్యాయాల కోసం ఇక్కడ క్లిక్ చేయండి. ⬇️

1 వ అధ్యాయం – అర్జున విషాద యోగం

2 వ అధ్యాయం – సాంఖ్య యోగం

3 వ అధ్యాయం – కర్మ యోగం

4 వ అధ్యాయం -జ్ఞాన యోగం

5 వ అధ్యాయం – కర్మసన్యాస యోగము

6 వ అధ్యాయం – ఆత్మ సంయమ యోగము

7 వ అధ్యాయం  -జ్ఞాన విజ్ఞాన యోగము

8 వ అధ్యాయం –అక్షర పరబ్రహ్మ యోగము

9  వ అధ్యాయం – రాజ విద్య రాజగుహ్య యోగము

10  వ అధ్యాయం –విభూతి యోగము

11  వ అధ్యాయం –విశ్వరూప సందర్శన యోగము

12  వ అధ్యాయం – భక్తి యోగము

13  వ అధ్యాయం – క్షేత్రక్షేత్రజ్ఞవిభాగ యోగము

14  వ అధ్యాయం – గుణత్రయ విభాగయోగము

15  వ అధ్యాయం- పురుషోత్తమప్రాప్తి యోగము

16  వ అధ్యాయం- దైవాసుర సంపద్విభాగయోగము

17  వ అధ్యాయం – శ్రద్దాత్రయ విభాగ యోగము

18  వ అధ్యాయం – మోక్షసన్యాస యోగము